در ایران باستان بسیاری رسم و رسوم وجود دارد که امروزه به دست فراموشی سپرده شده یا کمتر از آن یاد می شود.
رسم و رسوم هایی که مادر بزرگ هایمان بیشتر با آن ها اشنا هستند و خاطراتی دلنشین از ان روزها دارند.
“جشن چله تابستان” نیز از همان دسته جشن هایی است که به دست فراموشی سپرده شده است و یا فقط از ان نام میبرند.
جشن چله تابستان، جشن نوروز بل، جشن نیلوفر، چله تموز، زیارتگاه نارکی، تمامی این اسامی حکایت از یک جشن بزرگ در میانه های فصل تابستان در ایران باستان را دارند
10 مرداد ماه چهلمین روز از فصل تابستان است که ایرانیان این روز را جشن می گرفتند و آن را جشن چله تابستان یا چله تموز می نامیدند.
تموز در تقویم کهن ایرانی گرم ترین ماه سال است.
«چله بزرگ» یکی از جشن‌های ایرانی بوده که امروزه فراموش شده‌است اما در جنوب خراسان طولانی ترین روز سال را هنوز هم گرامی می‌دارند اما نه با آن اهمیتی که برای شب چله زمستان یا یلدا قائل هستند.
چهل یا چله تموز حدودا از اول تیر ماه شروع می‌شده و تا دهم مرداد ماه ادامه می‌یافته است. معمولا شروع این چهل روز با طولانی ترین روز سال شروع میشود.
در تقویم کهن ایرانی «تموز» گرم‌ترین ماه سال بود و ایرانی‌ها روز اول آن ماه را جشن چله تابستان می‌دانند. جشن چله تابستان با آداب‌و‌رسوم خاصی برگزار می‌شد. جشن‌های چله تابستان، جشن نوروزبل، جشن نیلوفر، زیارتگاه نارکی و چله تموز مربوط به یک جشن بزرگ در میانه تابستان بوده‌اند. این جشن‌ها در زمان برداشت محصول باغ‌ها و زمین‌های گندم و برنج برگزار می‌شده و بیشتر به آب، آبیاری، برداشت گیاهان و شکرگزاری مربوط بوده است. که البته ما امروزه با کمبود آب در بسیاری از شهر ها موجه هستیم
کشاورز‌ها بعد از برداشت محصول خود شکرگزاری میکردند، جشن می‌گرفتند و به همدیگر تبریک می‌گفتند
شاید این روزها برگزاری این جشن در شهرهای ایران رونق نداشته باشد اما هنوز در بخش‌هایی از استان خراسان جنوبی این جشن برگزار میشود
خراسان یکی از جاهایی است که جشن چله تموز هنوز در آن کم و بیش وجود دارد. در تقویم محلی بیرجند«چله بزرگ» تابستان از اول تیر ماه شروع میشود و تا دهم مرداد ماه ادامه می‌یابد و «چله خرد» تابستان از دهم مرداد شروع و تا سی‌ام این ماه ادامه دارد
در جنوب خراسان از اول تیر ماه تا دهم مرداد ماه را «چله تموز»، از دهم مرداد ماه تا آخر این ماه را «چله خرد»، از اول دی‌ماه تا دهم بهمن ماه را «چله کلو»، از دهم بهمن ماه تا آخر این ماه را «چله خرد» می‌گویند
در قدیم روزهای بعد از نوروز را به دو چهل تقسیم میکردند چهل روز اول که چله معتدل است و چهل روز بعد که روزهای گرما است بعد از چله دوم چله تموز شروع میشود. که داغ ترین روزهای سال است
جشن نیلوفر
جشن نیلوفر به چله تموز ارتباط دارد. به روایت ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه زمان جشن نیلوفر ششم تیرماه (خردادروز از تیرماه) است. با توجه به شواهد دیگر به نظر می‌رسد که گل نیلوفر از نظر باورهای مردمی با خورشید و احیاناً با میترا/ مهر در پیوند بوده باشد. زمان شکوفایی سالانه گل نیلوفر (نیلوفر صحرایی و باغی) و نیز زمان شکوفایی روزانه آن با خورشید هماهنگ است. زمان گل دهی آن در چله تموز (طولانی ترین روز) و در ایام عمودی ترین تابش‌های خورشید و زمان شکوفایی روزانه گل نیلوفر نیز همراه با سپیده و طلوع خورشید است و هر روز همراه با بردمیدن خورشید شکوفا میشود
این ویژگی‌ها موجب شده بوده که نیلوفر و خورشید را از یک خاستگاه و در پیوند با یکدیگر به شمار آورند و گرامی‌داشت نیلوفر را گرامی‌داشت خورشید بدانند. خورشید پرستی از اولین ادیان بشری است و در دوران میترایی بصورت پر و بال یافته و گسترده در رسم‌های ایرانی نفوذ کرده‌است
طولانی ترین روز سال
معمولا روزهای اول تیر و یا روز ۳۱ خرداد (۲۱ژوئن) طولانی‌ترین روز سال در نیم‌کره شمالی زمین است زیرا در این روز خورشید نسبت به روزهای گذشته به اندازه بخشی از ثانیه بیشتر در آسمان باقی خواهد ماند و روز را طولانی تر خواهد کرد. به دلیل اینکه سیاره زمین حول محور خود با درجه ۵/۲۳ در حرکت است طی روزی خاص از سال و با به حداقل رسیدن فاصله منطقه قطبی با خورشید این پدیده که به انقلاب تابستانی نیز شهرت دارد رخ می‌دهد و در برخی از سال‌ها این اتفاق ۳۰ خرداد (۲۰ ژوئن) رخ می‌دهد و در برخی سال‌ها ۳۱ خرداد (۲۱ ژوئن)و یا اول تیر ماه اتفاق می‌افتد
زمان این اقدام مبدا جدید سال‌شماری دیلمی شد که این مبدا دقیقا برابر است با روز دوشنبه هرمزد روز اولین روز از سال پنج هزار و 454 باستانی یزدگردی قدیم و 71 هزار و 82 روز پیش از مبدا هجری شمسی است
مراسم آغاز سال جدید نوروز بل به طور متغیر وابسته به محل برگزاری و نحوه قراردادن پنج روز کبیسه بین سیزدهم تا هفدهم مرداد ماه برگزار میشود
جشن نوروزبل از قبل از اسلام بوده است. این آیین از دیلمان آغاز شده و تا پای کوه دماوند امتداد دارد و به آن در استان گیلان سال دیلمی می‌گویند و با اختلاف 12 روز در استان مازندران نیز برگزار میشود و در آن ناحیه به تحویل سال طبری معروف است
از زمان‌های قدیم معتقد بودند که برافروختن آتش در نوروزبل موجب کاهش برف و سرما در زمستان میشود در اجرای این مراسم زیباترین لباس‌های خود را می پوشیدند و پس از برافروختن آتش، سال نو را به یکدیگر تبریک می‌گفتند.
در زمان قدیم در این فصل کشاورزان توان پرداخت باج و خراج را داشته و می توانستند با فروش محصول خود زندگی‌شان را سامان دهند و از همین رو سال نوی خود را در این زمان برگزار میکردند
سعدی درباره این روز می‌نویسد
عمر برف است و آفتاب تموز
اندکی ماند و خواجه غَرّه هنوز
ای تهی‌دست رفته در بازار
ترسمت پُر نیاوری دستار
پس از یورش تازیان به ایران‌زمین جشن‌ها و آیین‌های ایرانی رفته رفته به فراموشی سپرده می‌شد اما مردم به دلیل علاقه زیادی که به آیین‌های خود داشتند در هر گوشه از ایران زمین به شکلی و در تاریخی متفاوت (تاریخ شمسی و برخی زرتشتی و شاهنشاهی) در گاهشمار (تقویم)های مختلف و در دوران شاهان متفاوت برگزار میکردند تا بتوانند این سنت‌ها را پاسداری کنند
این آیین که چله تابستان هم به آن می‌گویند پس از اسلام در زمان دیلمیان که خود را وارث حکومت‌هایی مانند اشکانیان و ساسانیان و هخامنشیان می‌دانستند رونق گرفت و به نام نوروز بل میان مردم رواج پیدا کرد.
فرم زیر را پرکرده و برای ما ارسال نمایید تا مشاوران ما با شما تماس بگیرند.
